Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Powieści dla dzieci autorstwa Frances Hodgson Burnett zaliczane są do klasyki literatury dziecięcej i cieszą się ogromną poczytnością wśród kolejnych pokoleń młodych czytelników.

Jedną z nich jest wydany w 1909 roku „Tajemniczy ogród”. To piękna i wzruszająca opowieść o przyjaźni, miłości i pokonywaniu własnych słabości. Mary Lennox, po śmierci rodziców, zostaje oddana pod opiekę nieznanego wuja, który okazuje się dziwnym, smutnym i samotnym człowiekiem. Ogromny, ponury dom, liczący sto pokoi, z których większość jest zamknięta na klucz, kryje w sobie wiele tajemnic, które dziewczynka z uporem odrywa. Odnajduje opuszczony i zapomniany od lat ogród, zyskuje przyjaźń rudowłosego Dicka i odmienia życie swego kuzyna, Colina.

Powieść Burnett uważana jest za dzieło wybitne, o uniwersalnej wymowie, które wraz w upływem lat nie traci swych walorów i uroku. Na jej podstawie powstały liczne ekranizacje filmowe i adaptacje teatralne.

Artyzm Tajemniczego ogrodu


Powieść Frances Hodgson Burnett: „Tajemniczy ogród” należy do klasyki dziecięcej. Jest to powieść obyczajowa, której główny wątek skupia się wokół losów dziewięcioletniej Mary Lennox i przemiany jej osobowości pod wpływem tajemniczego ogrodu i nowego środowiska, w jakim znalazła się po śmierci rodziców.

Czas i miejsce akcji są ściśle sprecyzowane. Akcja rozpoczyna się wczesną wiosną i kończy się jesienią tego samego roku. Prawie wszystkie wydarzenia rozgrywają się w angielskiej posiadłości Misselthwaite, należącej do Archibalda Cravena. Wyjątek stanowią dwa pierwsze rozdziały, przybliżające życie głównej bohaterki w Indiach oraz rozdział ostatni, poświęcony w dużej mierze panu Cravenowi. Akcja powieści rozgrywa się pod koniec XIX wieku, a autorka przybliża obyczajowość ówczesnej epoki. Wszystkie wydarzenia uporządkowane są chronologicznie, a o zdarzeniach z przeszłości czytelnik dowiaduje się przede wszystkim z rozmów bohaterów.

Narrator jest wszechobecny i wszechwiedzący, nie zaznacza swojej obecności i ukrywa się za światem przedstawionym. Jego zadanie polega wyłącznie na przedstawieniu wydarzeń i przybliżeniu postaci, ich zachowania i myśli. Nie ocenia bohaterów wprost, lecz często przytacza opinie o nich. W toku narracji, prowadzonej w trzeciej osobie, wykorzystana została mowa niezależna, pozornie zależna i zależna.

Bohaterowie powieści przedstawieni są przede wszystkim w sposób bezpośredni, przez narratora, który opisuje ich wygląd zewnętrzny oraz określa wprost ich cechy charakteru i sposób zachowania. Charakterystyka pośrednia wyłania się z wypowiedzi bohaterów, ich myśli i zachowania. Postacie scharakteryzowane są dość szczegółowo i czytelnik zyskuje sporą wiedzę o nich, a także o ich życiu.

Ważnym elementem kompozycyjnym powieści są opisy przyrody oraz miejsc. Autorka w sposób niezwykle plastyczny i realistyczny oddaje atmosferę Misselthwaite, a także piękno ogrodu, stopniowo budzącego się do życia wraz z wiosną. Motyw ogrodu pełni w powieści szczególną rolę – jest to miejsce wielu ważnych wydarzeń, z którym wiąże się tajemnica i które odmienia życie głównych bohaterów. Dla Mary i Colina jest to miejsce magiczne, dzięki któremu zmieniają się i odzyskują radość życia oraz zdrowie.

Język powieści jest wartki, niezwykle obrazowy i skierowany przede wszystkim do najmłodszych czytelników.

Powieść Frances Hodgson Burnett do dziś cieszy się niesłabnącą popularnością i porusza problematykę nadal aktualną: miłości rodzicielskiej, znaczenia przyjaźni i świata wyobraźni w życiu każdego dziecka.

Ekranizacje „Tajemniczego ogrodu”


Powieść Frances Hodgson Burnett doczekała się licznych ekranizacji:

  • W roku 1919, w reżyserii Gustava von Seyffertitza, powstała pierwsza amerykańska ekranizacja „Tajemniczego ogrodu”. Był to film czarno-biały i niemy.

  • W roku 1949 odbyła się premiera „Tajemniczego ogrodu” w reżyserii Freda M. Wilcoxa. W roli Mary Lennox wystąpiła Margaret O`Brien, jedna z najsłynniejszych dziecięcych gwiazd wytwórni MGM.

  • W roku 1959 na podstawie powieści powstał brazylijski serial.

  • W roku 1975 powstał siedmioodcinkowy mini-serial, wyprodukowany w Wielkiej Brytanii w reżyserii Katriny Murray.

  • W roku 1987 odbyła się premiera angielskiego filmu telewizyjnego, zrealizowanego na podstawie powieści Frances Hodgson Burnett, w reżyserii Alana Grinta. Film otrzymał nagrodę Amerykańskiej Akademii Telewizyjnej za najlepszy program dla dzieci oraz nagrodę Amerykańskiej Gildii Scenarzystów za najlepszy scenariusz programu dla dzieci.

  • W 1993 roku powstał film pełnometrażowy w reżyserii Agnieszki Holland. Muzykę skomponował Zbigniew Preisner. Maggie Smith, grająca w nim rolę pani Medlock, otrzymała nominację do nagrody Brytyjskiej Akademii Sztuk Filmowych i Telewizyjnych za najlepszą kobiecą rolę drugoplanową.

  • Na podstawie „Tajemniczego ogrodu” powstały również dwa seriale animowane: japoński i amerykański.

  • W 2001 roku powstał film: „Powrót do tajemniczego ogrodu”, będący kontynuacją losów Mary Lennox i Colina Cravena, w reżyserii Michaela Tuchnera. Akcja filmu rozgrywa się w czasach I wojny światowej i rozpoczyna się z chwilą zjawienia się w Misselthwaite, zamienionym w przytułek dla sierot, Lizzi Buscany. Dziewczynka, podobnie jak Mary Lennox, odkrywa tajemnice, związane z zamkniętym od lat ogrodem.


  • Idee chrześcijańskiej „magii” w Tajemniczym ogrodzie


    Gdy Colin Craven całkowicie poświęca się życiu i pracy w ogrodzie stwierdza, że w przyszłości zostanie kimś w rodzaju naukowca, który zajmuje się magią. Oczywiście jedyny rodzaj magii, o jakie wspomina w swej powieści Hodgson Burnett wiąże się z ideami chrześcijańskimi. Jedna z teorii magii, jaką przedstawia utwór oparta jest na koncepcji magii – życia, dzięki niej Colin może wstać, a kwiaty w ogrodzie zakwitnąć. Jest to także zgodne z ideą chrześcijańskiego Boga, Colin mówi, że chrześcijański hymn wielbiący Boga („Doksologia”) zawiera takie samo podziękowanie, jakie on wyraża za magię.
    Chrześcijańskie związki powieści są silnie podkreślone na wiele sposobów, między innymi w opisie pani Sowerby magii jako rodzaju twórcy, który jest obecny we wszystkim, a nawet tworzy samych ludzi, co przywodzi na myśl wszechobecnego chrześcijańskiego Boga. Chrześcijański wydźwięk można również znaleźć w scenie, w której Mary otwiera okno tak, by Colin mógł oddychać magicznym wiosennym powietrzem. Colina sugeruje półżartem, że mogą „słyszeć złote trąby, co przypomina złote trąby uważane przez chrześcijan za zwiastun wejścia do raju.
    Ponadto Mary mówi, że wiosenne powietrze sprawia, że Dick ma wrażenie, że „mógłby żyć na wieki wieków”, idea ta wyraźnie odzwierciedla wiarę chrześcijańską, że Raj zawiera obietnicę życia wiecznego. W przeciwieństwie do tradycyjnego mitu chrześcijańskiego, Raj znajduje się na ziemi, w przyrodzie, jak i w niebie. To zmiana dokonana przez Hodgson Burnett zgodnie z jej filozofią, która twierdzi, że boskość można znaleźć w krajobrazie, we wszystkich naturalnych istotach żywych. Colin sugeruje, że czuje, że będzie żył na wieki bezpośrednio przed śpiewem „Doksologii”. Magiczny krąg dla dzieci stanowi zarówno „modlitewne spotkanie”, jak i „coś w rodzaju świątyni”; Colin jest opisany jako „ktoś w rodzaju kapłana”. Autorka podkreśla także siłę pozytywnego myslenia.

    Jednym z podstawowych założeń książki jest wiara w to, że szczęście rodzi szczęście, zaś nieszczęście jedynie się pomnaża. Na przykład fakt, że pan Craven pogrążony jest w rozpaczy sprawia, że zarówno on sam pozostaje w rozpaczy, jak i osoby wokół niego nie mogą być szczęśliwe. Burnett zafascynowana ruchem „Nowej Myśli” oraz ideami „Stowarzyszenia Chrześcijańskiej Nauki” wierzyła, że pozytywne myśli pozwalają, by człowieka spotykały tylko pozytywne rzeczy. Mimo iż racjonalnie przekonanie takie jest fałszywe, zdobyło sobie wielu zwolenników w USA w XIX wieku (obecnie ma ponad 2 mln wyznawców). Jednym z wyznań nawiązujących do idei „Chrześcijańskiej Nauki” są słowa Dicka o Colinie, który wierzy, że wiosna będzie miała bardziej zbawienny wpływ na chłopca niż porady lekarzy. Zwolennicy tej teorii unikają medycznych interwencji, wierząc, ze przyczyną chorób jest negatywne myślenie. Burnett na przykładzie przemiany Colina wyraźnie pokazuje związek myślenia ze stanem fizycznego zdrowia chłopaka. Kiedy wyzbywa się złych myśli, zmienia swoje nastawienie powraca do zdrowia i może opuścić ponurą i nieprzyjazną sypialnię.
    Ponadto autorka podkreśla silne relacje między krajobrazem a samopoczuciem człowieka. Mary przebywając w Indiach wciąż chorowała – Indie to nie miejsce dla angielskiej dziewczynki zdaje się sugerować powieść. Indie to miejsce brzydkie, rodzą się tam choroby, a człowiek wciąż czuje się ociężały. Mary odżywa na wrzosowiskach. Robi się coraz silniejsza, a jej wyobraźnia zostaje pobudzona dzięki poszukiwaniu tajemniczego ogrodu. Jej kontakt z angielskim krajobrazem i ludźmi leczy jej indyjskie złe samopoczucie. Podobnie wciąż niespokojny i chory jest pan Craven, gdyż wciąż opuszcza wrzosowisko i wyjeżdża za granicę. Krajobraz w powieści „Tajemniczy ogród” staje się jednym z bohaterów, następuje jego personifikacja. Tajemniczy ogród ożywia Mary i Colina, a oni ożywiają ogród.
    Kolejną ideą „Chrześcijaństwa Naukowego” jest przekonanie Susan Sowerby, że niechciane dzieci nigdy się nie rozwijają. Zarówno Colin, jak i Mary spędzili dzieciństwo w złej atmosferze, otoczeni niepokojem i negatywnym myśleniem, co spowodowało, że stali się chorowici i było powodem ich przypadłości. Są oni gorzcy i pesymistyczni, ponieważ nie zaznali miłości i przyjaźni. Potrzebują towarzystwa innych, by pozbyć się swych egoistycznych przekonać i wyzwolić tkwiącą w nich dobroć. Dzięki poznaniu Dicka, a także świata natury stają się bardziej mili i sympatyczni.

    Motyw ogrodu jako raju w „Tajemniczym ogrodzie”


    Eden zwany także Rajem to miejsce stworzone przez Boga, które zamieszkiwali przed „upadkiem” pierwsi rodzice – Adam i Ewa. Zostali wygnani z Raju, ponieważ skosztowali owoców z Drzewa Poznania Dobrego i Złego. Tajemniczy ogród jest związany z Edenem poprzez opowieść Marty o panu Cravenie i jego żonie sprzed „upadku”, co symbolizuje jej upadek i tragiczną śmierć. Archibald Craven darzył ją bezgraniczną miłością i uwielbieniem, starając się spełniać każde jej marzenie. Po jej śmierci, z którą przez wiele lat nie potrafił pogodzić się, popadł w stan odrętwienia i nie potrafił ukoić swego cierpienia.
    Rajski charakter tajemniczego ogrodu oddaje także podejście do niego Mary i Dicka. Uważają, że jest to miejsce idealne i nieskażone, a więc niewinne. Tak jak w Edenie są tam blisko Boga (który jest czasem nazywany jako „Wielka Dobra Rzecz”), przebywając wewnątrz murów. Ich pracę w ogrodzie można przyrównać do pracy pierwszych rodziców przy oswajaniu Edenu, odkrywaniu jego piękna i różnorodności.
    Co więcej ich odosobnienie w ogrodzie przywołuje na myśl postaci pana i pani Craven. Wrażenie takie jest wzmocnione sceną, gdy Mary całuje krokusy, które zakwitły, podobnie jak pani Craven całowała swoje róże. Porównanie ogrodu do Edenu podczas przebywania tam dzieci dopełnia obecność posłusznych Dickowi zwierząt, które przypominają zwierzęta stworzone przez Boga, by dotrzymały towarzystwa pierwszym ludziom. Dick inspiruje Mary do zbliżenia się do sfery duchowości i Boga. Dzięki poznaniu natury, dziewczynka poznaje także samą siebie.



    Mapa serwisu: